Khoa học của sự may mắn

​

Khi bất ngờ nhận được một niềm vui nào đó như vô tình nhặt được tiền, trúng số, được nhận thưởng,… con người thường cho rằng họ đã gặp may mắn. Nhưng thực chất may mắn là gì? Đó là một câu hỏi mà các nhà nghiên cứu trong nhiều lĩnh vực khác nhau đã tham gia tìm hiểu. Cuối cùng, người ta đã phát hiện ra rất nhiều điều thú vị xoay quanh khái niệm "may mắn": Đó là một trạng thái tâm lý tích cực, góp phần định hướng cảm nhận của con người trước những sự kiện xảy ra chứ không phải chỉ đơn thuần là xác suất thống kê! Bên dưới đây là một số kết quả nghiên cứu mới nhất về "sự may mắn".
Những trò chơi hên xui

Giả sử bạn đang chơi trò tung đồng xu và 4 lần liên tiếp xuất hiện mặt sấp. Vậy lần tung tiếp theo kỳ vọng mặt ngửa sẽ xuất hiện? Bạn tin rằng điều đó sẽ xảy ra để mang chiến thắng về cho bạn? Chưa chắc! Nếu bạn tiếp tục tung đồng xu lần thứ 5 thì tỷ lệ sấp/ngửa vẫn là 50/50. Tỷ lệ này là không đổi dù bạn có làm bao nhiêu lần đi chăng nữa. Các nhà tâm lý học gọi mô hình trên là "sai lầm của con bạc" (gambler’s fallacy, còn gọi là Sai lầm Monte Carlo) và theo một nghiên cứu vừa được công bố hồi đầu tháng trên tạp chí PNAS thì bộ não của chúng ta thường mắc phải sai lầm này.

(Ảnh minh họa) Một trong những chức năng chính của não bộ con người là đối mặt với những điều không chắc chắn trong thế giới thực nhằm tìm kiếm sự cân bằng​

Một trong những tác giả của nghiên cứu, giáo sư bệnh học vi sinh và miễn dịch học tại Đại học Y khoa Texas, Yanlong Sun cho biết: "Một trong những chức năng chính của não bộ con người là đối mặt với những điều không chắc chắn trong thế giới thực nhằm tìm kiếm sự cân bằng. Các tế bào thần kinh nhận ra mô hình trên một cách hết sức tự nhiên và đặc biệt chú ý đến thời điểm nó diễn ra." Về cơ bản, các tế bào thần kinh ưa chuộng những mô hình xen kẽ luân phiên. Đây chính là cách não bộ hồi quy mọi thứ về mức trung bình cộng, từ đó điều chỉnh những điều không chắc về mặt thống kê.

Giáo sư Sun cho biết thêm: "Nghiên cứu của chúng tôi cho thấy rằng bộ não con người thông minh hơn so với những gì chúng ta hình dung trước đây. Theo đó, não có thể tự động cảm thụ những cấu trúc thống kê quan trọng trong môi trường bằng một cách cực kỳ tinh tế." Dù đã nghiên cứu trên đã phần nào chỉ ra được cơ chế phản ứng của não bộ trước những sự kiện trong thế giới thực, nhưng giáo sư Sun vẫn chia sẻ rằng: "Trên cương vị là một nhà khoa học và một người bình thường, tôi tin vào sự may mắn, đó điều mà tôi không thể kiểm soát và thao túng nó được."

Khoa học: "May mắn sẽ tiếp tục may mắn, xui xẻo luôn đi kèm xui xẻo"

Một người đã thắng 2 lượt liên tục sẽ có cơ hội thắng 57% ở lượt tiếp theo, nhưng một người đã thua 2 lượt liên tục thì cơ hội thắng trong lượt tiếp theo chỉ có 40%​

Giả sử bạn đang đặt cược vào một trò chơi nào đó, như đổ xúc sắc hoặc roulette - những trò chơi dựa trên sự may mắn. Các nhà nghiên cứu đã chỉ ra rằng đối với những trò chơi này, chính yếu tố tâm lý đã tác động tới tỷ lệ thắng hoặc thua cuộc của bạn. Cụ thể, một người đã thắng 2 lượt liên tục sẽ có cơ hội thắng 57% ở lượt tiếp theo, nhưng một người đã thua 2 lượt liên tục thì cơ hội thắng trong lượt tiếp theo chỉ có 40%. Tại sao vậy? Theo nghiên cứu công bố hồi năm ngoái, con người luôn lo sợ ván cược của họ sẽ hồi quy về giá trị trung bình.

Do đó nếu họ đã chiến thắng, họ sợ rằng nhiều khả năng họ sẽ thua trong ván cược tiếp theo, kết quả là họ sẽ tự bù đắp cho nỗi sợ hãi đó bằng cách chọn một phương án cược an toàn hơn. Khi những người chiến thắng tiếp tục chọn cách đặt cược thận trọng hơn, họ sẽ tiếp tục chiến thắng. Nhưng khi những người đã thua cuộc, họ luôn có xu hướng chọn những cách đặt cược với rủi ro cao để giành chiến thắng và kết quả là họ sẽ tiếp tục mất nhiều hơn nữa. Tóm lại, những kết quả trong quá khứ sẽ ảnh hưởng đến cách mà người chơi phân bổ nguồn vốn trong những ván tiếp theo, từ đó sẽ thay đổi xác suất chiến thắng của chính họ.

Mê tín chỉ là yếu tố tâm lý?

Người ta có muôn vàn hành động khác nhau để khiến họ được may mắn hơn. Các nhà khoa học cho rằng phần lớn trong số này là những hành động mê tín và cho tới nay, người ta vẫn chưa xác định rõ nguồn gốc của nó. Tuy nhiên trong một số nghiên cứu gần đây, các nhà khoa học đã dần phát hiện được cách mê tín dị đoan hoạt động và nó hoàn toàn khác so với những gì chúng ta thường nghĩ.

Trong một nghiên cứu công bố hồi năm 2010, người ta đã đưa cho các người chơi golf một quả bóng và nói với họ rằng đó là quả bóng may mắn. Kết quả cho thấy những người này thể hiện thành tích tốt hơn so với những người được đưa cho những quả bóng với lời nhắn "đây là quả bóng bình thường như tất cả những quả bóng khác". Và các nhà khoa học cũng nhận được kết quả tương tự như đưa cho những người chơi golf một "lá bùa may mắn" để họ mang theo bên người.

Các nhà khoa học giả thuyết rằng có thể những đồ vật và lời nói đó đã giúp cho con người nỗ lực và kiên trì hơn do họ cảm thấy mình chơi hiệu quả hơn. Họ sẽ cảm thấy rằng bản thân đã nhận được sự giúp đỡ từ những thế lực nào đó. Tổ chức phi lợi nhuận Alcoholics Anonymous đã áp dụng kỹ thuật tâm lý này để hỗ trợ cai rượu thành công cho những người nghiện.

Bạn nghĩ rằng mình may mắn, bạn sẽ may mắn!

Ngay cả khi một người nào đó tự coi là họ may mắn, nhưng "cái sự may mắn ấy" không chỉ là sự kiện "xảy ra". Đó là kết luận của giáo sư tâm lý học Richard Wiseman tại Đại học Hertfordshire, Anh Quốc, người đã thực hiện nhiều nghiên cứu nhằm nhận diện những người may mắn từ những người kém may mắn hơn. Trong một nghiên cứu, ông đã chia các tình nguyện viên thành 2 nhóm: cảm thấy may mắn và không may mắn. Ông cho 2 nhóm này đọc 1 tờ báo, trên đó có 1 dòng chữ lớn "Hãy nói với người làm thí nghiệm rằng bạn đã nhìn thấy dòng này và nhận được 250 euro."

Kết quả cho thấy, những người cảm thấy may mắn có tỷ lệ nhìn được và làm theo dòng quảng cáo nhiều hơn. Trong khi đó, những người tự cho họ kém may mắn thì có tỷ lệ thấp hơn. Giáo sư Wiseman kết luận rằng những người tự cho mình kém may mắn luôn cảm thấy lo âu, điều này vô tình tự làm giảm khả năng quan sát của họ. Cuối cùng, ông kết luận rằng sự may mắn phụ thuộc nhiều tâm lý con người, nói nôm na là cách nhìn nhận cuộc sống. Giáo sư đã lập nên "4 nguyên tắc để may mắn" trên trang web của ông. Bạn có thể xem thêm tại đây nếu hứng thú.

"Duyên"

Duyên - Tình yêu sét đánh có phải là sự may mắn ngẫu nhiên?​

Tình cờ chạy đâm vào người bạn cũ dẫn đến mở ra một cơ hội làm ăn hoặc một tình yêu sét đánh,… Bạn nghĩ đây là một may mắn xảy đến ngẫu nhiên? Stephann Makri, giảng viên khoa tương tác thông tin tại Đại học London đã thực hiện nghiên cứu để xác định "may mắn bất ngờ" (serendipity, vận hên, số đỏ, có duyên) thật sự là gì dựa vào cách mà con người nhận thức ra nó.

Ông cho biết: "Tôi nghĩ may mắn được định nghĩa khác nhau tùy vào những người khác nhau. Một số người cho rằng may mắn đồng nghĩa với vận hên. Nhưng một số người cho rằng sự may mắn và số mệnh là 2 vấn đề khác nhau. Theo đó may mắn là những gì chúng ta không thể nào kiểm soát được. Trong một nghiên cứu công bố hồi năm ngoái, Makri đã khảo sát các chuyên gia thiết kế rằng họ đã làm thế nào để tăng cơ hội để có được những cuộc gặp gỡ có lợi. Họ cho biết rằng: "Thay đổi thói quen sinh hoạt, làm việc trong những môi trường và nhiều người khác nhau, phối hợp nhiều thứ tại nơi làm việc,… nói chung là luôn thay đổi phong cách làm việc."

Cuối cùng, Makri kết luận rằng chúng ta cần thay đổi quan niệm về những sự kiện may mắn, nó đi kèm với sự hiểu biết và cách mà chúng ta nhìn nhận cuộc sống mình theo hướng tích cực. Quan trọng hơn là sự tự thị, nghĩa là hiểu rõ bản thân mình đang có gì, muốn gì và làm được những gì. Do có thể cái duyên không không tự đến, chúng ta có thể quyết định nó bằng cách thực hiện nhiều thứ để đưa chúng ta đến một nơi cụ thể, vào một thời gian cụ thể và hy vọng rằng điều tốt lành sẽ xảy đến. Đồng thời, một thái độ tích cực sẽ giúp chúng ra nhìn nhận được các cơ hội và tận dụng những lợi thế mà nó mang lại.

Tham khảo BBC, Popsci, Wiley, PNAS, Sciencedirect, PSP, Colombiamedicine, Imagekid, Netshark, Smartadlive